Denken is een van onze meest krachtige eigenschappen. We kunnen er vanalles mee: ideeën creëren, herinneringen ophalen, plannen maken en nog veel meer. Met denken is dus niets mis. Sterker nog: probeer maar eens niet te denken. Dat valt nog lang niet mee.
Denken is echter, juist omdat het zo’n sterke eigenschap is, ook een van onze meest destructieve eigenschappen. Denk maar aan piekeren: eindeloos herhalen wat je wil vergeten, fantaseren over rampen die in de toekomst (waarschijnlijk niet) zullen gebeuren, enzovoorts.
Begin bij jezelf is een manier om je denkkracht te vergroten. Dat betekent zeker niet dat je meer zult denken, eerder minder, maar wel slimmer. Je blijft niet hangen in nare gedachten, maar je beweegt jezelf naar een manier van denken die je helpt om je leven plezieriger te maken. Dat blijkt verrassend eenvoudig te zijn, al moet je het wel vaak doen. Hoe sterker de negatieve gedachten, hoe langer het duurt om ze te overwinnen. Dat kan natuurlijk alleen als de ellende in je hoofd niet voortkomt uit werkelijke rampen, zoals het verlies van geliefden, oorlog en geweld.
Het gaat hier met name om meer dagelijkse gedachten, die de interactie met andere mensen negatief beïnvloeden. De Roos van Leary en de denkframes samen kunnen de interactie blijvend positief beïnvloeden.
In Begin bij jezelf behandel ik vijf denkframes. Zie ze als gekleurde brillen waar je door kunt kijken, zoals de roze bril als je verliefd bent, of het rode waas als je boos bent. Hieronder behandel ik ze heel kort, in het boek ga ik er natuurlijk veel dieper op in en geef ik je handvatten om de frames in de dagelijks praktijk toe te passen.
Rode gedachten zijn zwervers die er met je aandacht vandoor gaan.
Denken
Met denken bedoel ik vooral: je aandacht op iets richten. Daarom noem ik het niet nadenken. Nadenken gaat over het verleden: je richt je aandacht op iets dat al geweest is. Zo kun je ook voordenken: je aandacht richten op iets dat nog moet komen, of bedenken, overdenken, omdenken, nudenken, allemaal verschillende manieren om je aandacht op iets te richten. Richten van je aandacht is leuk als je in een wachtkamer zit, ongeduldig bent of op een andere manier je tijd moet zien door te komen. Het is ook nuttig als je je gedrag wil beïnvloeden.
Door kleuren te verbinden aan de verschillende vormen van aandacht, wordt het makkelijker om je aandacht te richten. We beginnen bij wat we vaak doen: negatief denken. Daarbij past de kleur rood.
Negatief nadenken en voordenken
Rood denken is negatief denken. Negatieve gedachten beïnvloeden je gedrag – en dus ook de interactie met andere mensen – negatief. Het is alsof je in een rood moeras wegzinkt. Je merkt dat je rood denkt als je niet meer gewoon kunt besluiten om je handelen te veranderen. Je blijft boos, verdrietig, angstig, terwijl daar allang geen reden meer voor is. Je wilt je rode gedachtengang doorbreken. De volgende frames helpen je je negatieve denkspiralen te doorbreken.
Metadenken
Metadenken, of blauw denken, betekent dat je afstand neemt van de krachtige invloed van je rode gedachten. Je gaat als het ware op een blauw balkon staan. Vanaf die positie kun je zien wat je aan het doen bent en wat daarvan het effect is. Je komt los van je oordelen en de inhoud verdwijnt naar de achtergrond.
Je kunt het proces tussen jou en anderen bekijken en helder denken over wat je te doen staat. De roos van Leary is als een autocue: je kijkt vanaf je balkon door de interactiecirkel naar het proces waar je zelf deel van uitmaakt.
Tegelijkertijd observeer je bij jezelf wat je denkt en voelt en wat je geneigd bent te doen. Metadenken betekent denken over het denken.
© Henriette van Asch | Smaak-ontwerpers, Utrecht
Denken in mogelijkheden
Groen denken is een vorm van creatief denken. Je hebt besloten dat je uit het rode denken wil stappen, omdat dat leidt tot een rood, knellend, interactiepatroon en je wil dat niet. Er staan je dan twee dingen te doen.
Allereerst moet je schuilen voor de regenbui van je gevoelens. Je wordt overspoeld door boosheid, onzekerheid of teleurstelling. Zolang je door die rode bril naar de ander kijkt, blijf je het knellende patroon in stand houden. Dan zet je een groene bril op. ‘Wat zijn de positieve intenties van de ander; wat is ons gezamenlijk doel; welke innerlijke krachtbron kan ik aanboren om ons uit dit knellende patroon te bevrijden?’
Zodra je door het groene frame naar de ander kunt kijken verandert er meteen al iets. Je hele lichaam werkt mee, je hebt geen feedback of trucjes meer nodig: je doet wat je wil doen, je rode gedachten hebben daar geen invloed meer op.
Samen denken
De regenboog heeft alle kleuren in zich. In een groep zijn altijd verschillende denkframes tegelijkertijd aan het werk. Ziet de een alles door een rode bril (‘dat gaat ons nooit lukken’), er zijn ook altijd wel mensen die juist een groene bril op hebben (‘we hebben nog lang niet alles geprobeerd’). Als je door een regenboogframe naar de anderen in de groep kijkt, ieder haar of zijn eigen frames gunt, kun jij degene zijn die de verbinding tussen die verschillen kunt leggen. Je zoekt naar de common ground, dat wat de groepsleden bindt, een doelstelling, een gezamenlijk belang, vriendschap. Je spreekt in termen van ‘wij’ en ‘ons’ en offert je eigen gelijk op het altaar van de samenwerking.
Nu-denken
Nudenken is je aandacht richten op het NU. De kracht van het NU is enorm. Sterker nog: er is niets anders. NU is het leven, niet wat zojuist was of wat zodadelijk komt, maar wat NU in en buiten je gebeurt. Als je je aandacht richt op het NU wordt alles helder. Alleen verlichte geesten kunnen volledig in het NU zijn, maar ook wij, nog niet helemaal verlichte geesten, kunnen het NU gebruiken. Daarvoor kun je een OWI* zoeken en een bron uit de Kracht van Acht aanboren. Als je dat doet, ben je in staat om helder te denken, aandachtig te voelen en van daaruit krachtig te handelen. Meer informatie over NUdenken vind je hier.
* een OWI is een One Word Intervention, die je helpt om dat te doen wat je wil doen zonder er bij te hoeven denken, want daar heb je vaak geen tijd voor!